К вопросу о проблеме словообразования в тюркологии

В тюркологии, в частности, кыргызском языкознании нет специальных исследований, посвященных проблемам словообразовательных гнезд. В некоторых научных трудах встречаются вопросы прямо или косвенно относящиеся к данной проблеме. Как известно, лексический состав каждого языка постоянно изменяется, среди них и тюркские языки перманентно пополняются новыми словами, названиями и словосочетаниями. Каждое новое слово или наименование, используемое в языке, обретает новое значение и семантику. В тюркологии некоторыми учеными уже давно ведутся разыскания по проблемам словообразования. Однако, только в п ...More

OLD TURKIC GRAMMAR ELEMENTS IN THE MANAS EPIC = Manas destanında eski̇ Türkçeye özgü gramer unsurları

Nurdin USEEV

M. Avezov, A.N. Bernştam vd. gibi bilim adamlarının araştırmalarına göre VIII-XI. asırlarda gerçekleşen tarihî olayların temelinde ortaya çıkan Manas Destanı, Eski Türk devrinden izler taşımaktadır. Bunlardan biri dil unsurlarıdır. Destan üzerinde yaptığımız çalışma sonucunda Manas Destanı’nda Köktürk harfli yazıtlarda durum zarfı yapımında da kullanılan vasıta hâli /Xn/ eki; Eski Türkçeye mahsus olan /-gXlX/ zarf-fiil eki ve gereklilik ifade eden /-gUlUk/ eki gibi morfolojik özelliklerin bulunduğunu tespit edebildik. Colborstoyun ve kamandayın gibi kelimelerde geçen /Xn/ eki Köktürk harfli ya ...More

KARŞILAŞTIRMALI OLARAK KIRGIZ TÜRKÇESİNDEKİ HAFTA GÜN İSİMLERİ

Negizbek ŞABDANALİYEV

Bu makalede Kırgız Türkçesinde kullanılmakta olan hafta gün isimleri ele alınmıştır. Kırgız Türkçesine Farsçadan ve Arapçadan girip daha çok resmiyette kullanılan hafta gün isimlerinin yanında konuşma dilinde kullanılan ve sıra sayı sıfatları ile kün “gün” kelimesinin birleşiminden yapılan öz isimlerin de oldukça yaygın olduğu belirtilmiştir. Ayrıca Farsçadan giren hafta gün isimlerindeki sayılar ile Kırgız Türkçesi konuşma dilinde kullanılan öz Türkçe hafta gün isimlerindeki sayılar arasında bir uyumsuzluğun olduğu gösterilmiş ve sebepleri açıklanmaya çalışılmıştır. Haftanın başlangıcını beli ...More

Yenisey Yazıtları'ndaki Ağız Özellikleri (Fonolojik ve Morfonolojik İnceleme)= Dialectal Occurrences of the Yenisei Inscriptions (Phonological and Morphonological Research)

Negizbek ŞABDANALİYEV

Dünyadaki dillerin hepsinin ağızları vardır. Edebî dilden belli bir derecede farklı olan bu ağızlarda hem ses bilgisi hem şekil bilgisi hem cümle bilgisi hem de söz varlığı açısından değişikliklerin olması doğaldır. Türk dilleri için de aynı durum söz konusudur. Çağdaş Türk dillerinin hepsinin ağızları vardır ve Türkçenin eski dönemlerinde de ağız farklılıkları muhtemelen vardı. İşte o eski Türkçenin ağızlarının bazı özellikleri, Türk dillerinin ortak mirası ve yazılı ilk kaynağı olan Köktürk harfli yazıtlarda da yansıtılmıştır. Çalışmada bu yazıtların içinden Yenisey Yazıtları ele alınıp bunl ...More

Usmon Temur is a Poet and Writer of Kyrgyzstan = Kırgızistanlı Şair ve Yazar Usmon Temur

Erdal AYDOĞMUŞ

It is known that except the Kyrgyz Turks in Kyrgyzstan live other Turkish tribes such as Kazakhs, Uzbeks, Uyghurs, and Tatars. In addition to these Turkish tribes, there is a community that writes Turkish in their official identities living in some towns and villages connected to the cities of Osh and Celalabat in the south of Kyrgyzstan. Usman Temur is a poet and writer known for his Turkish identity, who was born in 1940 in the village of Chekabat at the Aravan district of Osh, Kyrgyzstan and died in the same village in 2018. Usmon Temur spent his childhood in the land of his birth, he recei ...More

An Essay of Sociological Criticism on the First Stories of Chingiz Aitmatov = Cengiz Aytmatov’un İlk Hikâyelerine Sosyolojik Eleştiri Açısından Bir Bakış

Halit AŞLAR

Cengiz Aytmatov dünya edebiyatının büyük yazarlarından biri olma başarısı göstermiş önemli bir edebî şahsiyettir. Onun edebî eserleri ile ilgili eski Sovyetler Birliği coğrafyasında, Kırgızistan’da, Türkiye’de ve tüm dünyada çok önemli ilmî çalışmalar yapılmıştır. Buna rağmen, Aytmatov’un kaleme aldığı ilk hikâyeleriyle ilgili ilmî çalışmalar pek azdır. Aytmatov’un ilk hikâyelerinde, tıpkı dönemin diğer birçok anlatısında olduğu gibi, Sovyetlere özgü kavram ve değerler yüceltilmekte, olumlu tipler şahıs kadrosunda boy göstermektedir. Sovyet edebiyatındaki olumlu tip kavramını formüle eden M. G ...More

Kur’an-ı Kerim’in Kırgızca Çevirileri

Gülden SAĞOL YÜKSEKKAYA

Arap dilini bilmeksizin İslamiyet'i kabul eden halk kitleleri için İslamî düşüncenin tercüme edilmesi zorunluluk hâline gelmiştir ve bu gerçeğin temelinde Kur'an-ı Kerim bulunmaktadır. Ana dili Arapça olmayan Müslümanlar için Kur'an'ın anlamını kavramak, ancak onun kendi dillerine çevrilmesiyle mümkün olmuştur Bu mukaddes metin, önce Samanoğullarından Emîr Mansur b. Nuh zamanında Farsçaya tercüme edilmiştir. Farsçaya tercüme edilen tefsir, Muhammed b. Cerir-i Taberî tarafından Arapça olarak kaleme alınan Kur'an tefsiridir. Bu tefsir kısaltılıp Kur'an metni esas alınarak satır arasında Farsça ç ...More

Prof. Dr. Kubatbek Tabaldiev vd. tarafından hazırlanan Arkeoloji Albümü / Arheologiyalık Al’bom adlı eser üzerine

Nurdin USEEV

Kitap Tanıtımı

Kırgız Türkçesiyle Yazılmış Olan Seyyid Battal Gazi Destanı Üzerine Bir İnceleme = A Review Of Seyyid Battal Gazi Epic Written In Turkic Kyrgyz Language

Muhammet Nurullah CİCİOĞLU

epic epic of Battal Gazi kyrgyz epics epical epic

Köktürk Harfli Yenisey Yazıtlarındaki Kadını Bildiren Kelimelerin Anlamına Göre Eski Türklerde Kadın İmajı = The Image of Women in Old Turks Within The Meaning of The Words Which Reported Women and Passed at The Kokturk Lettered Yenisey

Nurdin USEEV

Makalede Köktürk harfli Yenisey yazıtlarında geçen ve kadını ifade eden kelimeler ele alınarak onların etimolojik yapısından ve anlamından hareketle Eski Türk kültüründe kadına nasıl bakıldığı saptanmaya çalışılmıştır. Örneğin, kişi kelimesinin hem erkeği, hem de kadını bildirmesi Eski Türklerde erkekle kadının aynı seviyede algılandığını göstermektedir. Ebçi kelimesinin morfolojik yapısı ve leksik anlamı kadının daha çok evde oturduğunu ve ev işleriyle uğraştığını gösterir. Sonuç olarak Eski Türklerde kadının daha çok aile içindeki görevi ve yerine göre adlandırıldığı, onlara hor bakılarak i ...More

Köni Mi, Küni Mi ya da Köktürk Harfli Yenisey Yazıtlarından E 6 Barık II Yazıtının Kadına Ait Olduğu Meselesi Üzerine = Köni or Küni or On The Issue of that the Inscription E 6 Barık II, One of The Kokturk Lettered Yenisey Inscriptions Belongs to Woman

Nurdin USEEV

Yenisey yazıtlarından olan E 6 Barık II yazıtı bazı bilim adamları tarafından kadına dikilmiş yazıt olarak açıklanmıştır. Böyle bir düşünceye anısına yazıt dikilen şahsın adında geçen ve diğer satırlarda yer alan kelimelerin açıklanması neden olmuştur. Ancak aynı yazıtta diğer Yenisey yazıtlarında da geçerek yazıt sahibinin eşini bildiren kuydakı kunçuy tabirinin bulunması, kadına ait olarak açıklanan kelimelerin erkek birisine özgün şekilde de açıklanabileceği söz konusu yazıtın kadına ait olabileceği tezini zayıflatmaktadır. Bu makalemizde de bu doğrultuda kadına ait olduğunu düşündüren nede ...More

Tonyukuk Yazıtındaki Tün Kat- Birleşik Fiili Üzerine = Compound verb tun kat- on the Tonyukuk inscription

Nurdin USEEV

Köktürk harfli yazıtlar dilimizin en eski yazılı metinleri olarak çok büyük önem arz etmekte, dolayısıyla üzerinde çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmaların bir kısmı yazıtlarda geçen kelime ve cümlelerin yeniden gözden geçirilmesi ile ilgilidir. Makalemizde Tonyukuk yazıtında geçen ve araştırmacılar tarafından tün kat-, tün akıt- şeklinde okunan birleşik fiilin üzerinde durularak bu iki okunuş şeklinin hangisinin daha doğru olduğu incelenmiştir. Çalışma sonucunda bu birleşik fiili tün kat- şeklinde olduğu düşünülmüştür.- The Köktürk inscriptions have great importance for our language ...More