ON THE ORIGINS AND MEANING OF THE POLITICAL TITLES AJO AND IDI OF THE ALTAI-YENISEIAN KYRGYZ = YENİSEY VE ALTAY KIRGIZLARINDA SİYASİ UNVAN OLARAK ACO VE İDİ TERİMLERİNİN MENŞESİ VE ANLAMI

In scientific literature there is no consensus still about the origin of the title Kyrgyz-ajo, the ancient Yeniseian Kyrgyz state rulers. In this article, in the light of new information sources, we made an attempt to find a new interpretation of the meaning of the term and its evolution which can be traced in the political tradition of the Yenisei, Altai and Tian Shan Kyrgyz, who used the terms in the late Middle Ages. The simultaneous usage of the terms inal and idi at the beginning of the XIIIth century shows them as political nomenclature in the titles of the Altai-Yeniseian Kyrgyz. It also shows the vulnerability of the arguments of those researchers who assume the identity of the terms inal and aje /idi.

Keyword: ajо; Altai-Yeniseian and Tian-Shan Kyrgyz; idi; inal

Bilimsel kaynaklarda Eski Çağ Yenisey Kırgızları hükümdarlarına verilen aco unvanının menşesine ilişkin bu zamana kadar ortak görüş bulunmamaktadır. Bu makalede konuya ilişkin yeni kaynakların bilgileri ışığında bu unvanın anlamına dair yeniden yorumlama yapılmaya çalışılmış, Eski Çağ Yenisey, Orta Çağ Altay ve Tanrı Dağları Kırgızlarının siyasi geleneklerinin gelişimi ve değişimine yer verilmiştir. Ayrıca XIII. yüzyılın başında Altay ve Yenisey Kırgızları tarafından önceden kullanılan inal ve aco/idi unvanlarının mahiyetinin aynı olduğunu öne süren bilim adamlarının görüşleri yeniden değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler: aco, idi, inal, Yenisey, Altay ve Tanrı Dağı Kırgızları