Aytmatov’un Suskunluk Sarmalı: Cemile

Bir iletişim modeli olarak suskunluk sarmalı, bireyin kanaatlerinin belirlenmesinde kamuoyunun etkisini gözlemlemek amacıyla Elisabeth Noelle-Neumann tarafından geliştirilmiştir. Buna göre birey, kamuoyuna aykırı fikirlere sahip olsa bile dışlanmamak için toplumun genel kanaatlerine göre fikir belirtmekte, sessizliğe bürünmektedir. Bu sessizlik, bazı durumlarda bireyin, mevcut fikirlerini değiştirmesine ve toplumun fikirlerini benimsemesine yol açmakta, bazı durumlarda ise fikirlerinin doğruluğuna inansa bile endişeden dolayı dile getirememe şeklinde olabilmektedir. Her iki durumda da birey acı çekmekte, kamuoyunun karşısında direnç gösterememektedir. Bir iletişim kuramı olan suskunluk sarmalı ile Cengiz Aytmatov’un Cemile hikâyesindeki kahramanların yaşadıkları olaylar örtüşmektedir. Buradan hareketle bu araştırmada Cemile hikâyesinde, bir yasak ilişki neticesinde toplumdan dışlanma korkusuyla suskunluk sarmalına giren Cemile ve yakınlarının yaşadıkları olaylar, içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Cemile hikâyesi ve suskunluk sarmalı modeli literatürde farklı açılardan ele alınarak üzerinde çokça tartışılan konular olmuştur. Ancak hikâyenin başkahramanı Cemile ve yakınlarının suskunluk sarmalı odağında incelendiği bir çalışmaya literatürde rastlanmamıştır. Dolayısıyla çalışma bu yönüyle önem arz etmektedir. Ayrıca araştırmada yapılan analiz ve tespitler, hikâye üzerinde yapılan özellikle ahlaki tartışmalara katkı sağlayacaktır. Ancak çalışmanın, suskunluk sarmalı çerçevesinde ele alınmasında müspet veya menfi bir yaklaşımdan kaçınılmıştır. Cemile ile Danyar arasında yaşanan yakınlaşma ile Seyit’in Cemile’ye karşı içinde hissettiği çocukça aşk, kahramanların girdikleri suskunluk sarmalı çerçevesinde ele alınmış, kahramanların nasıl davranması gerektiğine değil nasıl davrandıklarına odaklanılmıştır. Çalışmada Aytmatov’un, çocukluğunda Cemile’ye duyduğu aşktan dolayı girdiği suskunluk sarmalından, bu hikâyeyi yazarak çıkabildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Suskunluk Sarmalı, Kırgız Edebiyatı, Cengiz Aytmatov, Cemile