Farewell Gulsary as a Revolutionary Portrait: The Vulnerability of Family and Friendship Relations on Kolkhozes = Bir Devrimci Portresi Olarak Elveda Gülsarı: Kolhozlarda Aile ve Arkadaşlık İlişkilerinin Kırılganlığı

This article systematically and holistically analyzes Chingiz Aitmatov’s criticism of the Soviet system through the primary relations of comrade Tanabay, the main character of Aitmatov’s (1966) novel Farewell, Gulsary using a qualitative research method and a hermeneutic approach. The hermeneutic approach enables one to be able to understand the author’s perception of a person in a socialist system and to interpret the changes in people’s attitudes, behaviors, and thoughts based on economic relations using the symbolic expressions in the text. In the novel, the tragedy of the pacer horse Gulsary is brought to the fore and explained in full detail. However, the tragedy of the peasant Tanabai and the people from the kolkhozes [collective farms] is presented implicitly and in fragments. When combining these fragments relating to the people, Farewell, Gulsary turns into a text with great sociological value. By making a symbolic analysis of the novel, one can see that Aitmatov mainly wanted to tell the tragedy of Tanabai and the people from the kolkhozes. The novel constitutes one of the first examples of an internal literary criticism of the Soviet administration. With this work, Aitmatov crossed the borders of social realism in the Soviet Union and turned to critical realism. In the new society that had been established with the ideals of emancipation and equality, the absences of public spaces, opposition, and intermediary institutions/non-governmental organizations increased the negative impact the ideological state had on family and friendship relations.

Keyword: Chinghiz Aitmatov; Farewell Gulsary; family; friendship; kolkhoz

Bu makalede, nitel araştırma yöntemi uygulanarak, hermaneutik yaklaşımla Elveda Gülsarı romanının kahramanı yoldaş Tanabay’ın birincil ilişkileri üzerinden, Cengiz Aytmatov’un Sovyet sistemine yönelik eleştirileri sistematik ve bütünlüklü olarak analiz edilmektedir. Hermaneutik yaklaşım, metindeki sembolik ifadeler ile ekonomik ilişkilere bağlı olarak kişilerin tutum, davranış ve düşüncelerinde meydana gelen değişimleri yorumlayarak yazarın sosyalist sistem içindeki insan algısını anlama imkânı vermektedir. Romanda rahvan at Gülsarı’nın trajedisi ön plana çıkarılmış ve tüm detaylarıyla anlatılmıştır. Emekçi Tanabay’ın ve Kolhoz halklarının trajedisi ise örtük biçimde ve fragmanlar hâlinde verilmiştir. Kişilere ilişkin fragmanlar ilişkisel olarak birleştirildiğinde, Elveda Gülsarı büyük bir sosyolojik değeri haiz bir metne dönüşür. Romanın sembolik çözümlemesi yapıldığında Aytmatov’un esas olarak Tanabay’ın ve Kolhoz halklarının trajedisini anlatmak istediği görülür. Roman, Sovyet yönetimine içeriden yapılan edebî eleştirilerin ilk örneklerinden birini oluşturur. Bu eserle Aytmatov, Sovyetler Birliği’nde sosyalist gerçekçiliğin sınırlarını aşıp, eleştirel gerçekçiliğe yönelmiştir. Özgürleşme ve eşitlik idealiyle kurulan “yeni toplum”da kamusal alana, muhalefete, aracı kurumlara/sivil toplum kuruluşlarına yer verilmemesi, aile ve arkadaşlık ilişkileri üzerinde ideolojik devletin olumsuz etkisini artırmıştır. Sistemin yabancılaşmasına ve Tanabay gibi emekçilerin yalnızlaşmasına ontolojik birer sorun olarak bakan Aytmatov, Sovyet sisteminin mevcut hâliyle sürdürülebilirliğine ilişkin güçlü eleştirel bir bakış ortaya koyar.

Anahtar Kelimeler: Cengiz Aytmatov, Elveda Gülsarı, aile, arkadaşlık, kolhoz