TÜRKİSTAN’DA UNUTULMAK ÜZERE BİR ATLI OYUN: AT- OMIRAVLASTIRU (ATLARIN MÜCADELESİ) = A FORGOTTEN HORSE GAME IN TURKSTAN: 'AT-OMIRAULASTIRU' (STRUGGLE OF HORSES)

Bu monografi, Türkistan coğrafyasında homojen bir kültüre sahip olan Kazak, Kırgız, Özbek ve Uygurlar tarafından yapılmış, günümüzde ise unutulmaya yüz tutmuş, geleneksel atlı spor oyunlarından “At-Omıraulastıru” incelenecektir. At-Omıravlastıru, iki binicinin dizginlerle yönlendirmesi dışında bir müdahaleleri olmadan, atlarının göğsü veya kalçaları ile birbirini 10-15 metrelik daire dışına çıkarmak mücadelesiyle yapılan bir atlı oyundur. Çalışmada, spor dünyasında ve literatüründe bilinmeyen “at-omıravlastıru” yarışı; etimolojisi ve terminolojisi, lehçe ve ağız farklılıklarıyla açıklamak; oyunun dünü ve bugününü irdeleyip, Türk spor geleneğindeki yerini görebilmek; kural ve kaidelerini belirtip, Türk ve dünya spor literatürüne kazandırmaktır. Çalışmada niteliksel yaklaşım içinde yer alan desenlerden betimsel araştırma ve karşılaştırma modeli kullanılmıştır. Araştırma, Türkistan halklarından başta Kırgızlar olmak üzere Kazak, Özbek ve Uygurları kapsamaktadır. 1950-60 yıllarına kadar Türkistan halklarında popüler olduğu görülen at-omıraulastıru, günümüzde azda olsa Kazaklar ve Kırgızlar’da resmileştirilmiş kurallar çerçevesinde yarışılmakta, diğer Türk halklarında ise nerdeyse hiç yapılmadığı anlaşıldı. Türkistan’ın en popüler atlı oyunu olan ‘kök-börü’ ile siyimboz bir ilişki içinde olduğu ve onun için rezerv görevi üstlenip altyapısı niteliğini taşıdığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Türkistan Halkları, Atlı Kültür, Atlı Oyun, Atlı Mücadele.

This monographic, made by Kazakh, Kyrgyz, Uzbek and Uyghurs, who have a homogeneous culture in Turkistan geography, today is about to be forgotten, Struggle of Horses, one of the traditional equestrian sports games, will be examined. Struggle of horses, without any intervention other than the two riders' reins, it is an equestrian game where horses struggle to get each other out of the 10-15-meter circle with their chest or hips. In the study, struggle of horses race, which is unknown in the sports world and literature; to explain its etymology and terminology with dialect differences; examining the past and present of the game and seeing its place in the Turkish sports tradition; to determine the rules and rules and to add them to Turkish and world sports literature. Descriptive research and comparison model, one of the designs included in the qualitative approach, was used in the study. The research covers mainly Kyrgyz, Kazakh, Uzbek and Uyghurs from Turkistan peoples. Struggle of horses, which was seen to be popular among Turkestan peoples until 1950-60, Today, the Kazakhs and the Kyrgyz are competing within the framework of formalized rules, it was understood that it was almost never done in other Turkish peoples. It is in a one-on-one relationship with “gray-wolf”, the most popular horse game in Turkistan and it has been understood that it acts as a reserve and acts as an infrastructure.

Keywords: Turkistan Peoples, Equestrian Culture, Horse Game, Horse Fight.