Urartian Period Rock-Step Water Tunnels in Erzurum and Erzincan II = Erzurum ve Erzincan Çevresindeki Urartu Dönemi Kaya Basamaklı Su Tünelleri II

Anadolu tarih boyunca birçok devlete ev sahipliği yapmıştır. Bu devletlerden birisi de Doğu Anadolu merkez olmak üzere Kafkasya ve Kuzeybatı İran’ı hâkimiyeti altına alan Urartular olmuştur. Urartular, başta Asur Devleti olmak üzere Kimmerler, İskitler, Mannalar, Medler ve çalışmanın da coğrafi sınırlarında bulunan Diauehi Krallığı ile siyasî ve askerî mücadelelere girmişlerdir. Bu mücadeleler hem ilişkili devletlerin yazılı belgelerinde hem de Urartu yazıtlarında karşımıza çıkmaktadır. Urartu Devleti MÖ 9. yüzyılda siyasi birliğini tamamladıktan sonra taş ve maden işçiliğinde kendini geliştirmiş ve bu doğrultuda birçok arkeolojik eser bırakmışlardır. Bu eserlerden birisi de birçok Urartu kalesinde örneklerine rastladığımız kaya basamaklı su tünelleridir. Bu tünellerin düşmanın kaleyi kuşattığı sırada kalenin başta su olmak üzere temel ihtiyaçlarını karşılamak ve kale muhasara halindeyken düşmana gözükmeden kaleye giriş çıkışı sağlamak için yapıldığı düşünülmektedir. Çalışmada, Erzurum bölgesinde bulunan Harami Kalesi, Küçük Çağdarış Kalesi, Oltu Kalesi, Pasinler Kalesi, Mahmut Çavuş Kalesi ve Şıpşıp Kalesi; Erzincan bölgesinde ise Çadırkaya/Pekeriç Kalesi, Karakaya Kalesi, Kemah Kalesi, Üçpınar Kalesi, Bakacak Kalesi ve Toybelen Kalesi II incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Erzurum, Erzincan, Urartu Devleti, Urartu kaleleri, kaya basamaklı su tünelleri

Anatolia has hosted many states throughout history. One states was the Urartians, who, with Eastern Anatolia as their center, dominated the Caucasus and Northwest Iran. The Urartians engaged in political and military struggles with the Assyrian State, Cimmerians, Scythians, Mannas, Medes and the Diauehi Kingdom, all of which fall withinfall within the geographical scope of this study. These struggles appear both in the written documents of the related states and in the Urartian inscriptions. After the Urartian State completed its political unity in the 9th century BC, they developed themselves in stone and mining and left many archaeological artifacts in this direction. One of these artifacts is the rock-stepped water tunnels, examples of which we find in many Urartian castles. It is believed that these tunnels were constructed to fulfill the castle’s basic needs, particularly for water, duringenemy sieges, need to allowdiscreet entrance to and exit from while it was under siege. In the study, Harami Castle, Küçük Çağdarış Castle, Oltu Castle, Pasinler Castle, Mahmut Çavuş Castle and Şıpşıp Castle in Erzurum region; In the Erzincan region, Çadırkaya/Pekeriç Castle, Karakaya Castle, Kemah Castle, Üçpınar Castle, Bakacak Castle and Toybelen Castle II were studied.

Keyword: Erzurum; Erzincan; Urartian State; Urartian castles; rock stepped water tunnels